Azerbaycanrealligi.com saytı tərəfindən regionların problemləri silsiləsindən növbəti yazını təqdim edirik. Azərbaycanın dilbər guşələrindən olan Zaqatala və Qax rayonlarının turizm, iqtisadiyyat və kənd təsərrüfatı sahələrində özünəməxsus inkişafı göz qabağındadır. Müdriklər “iş olan yerdə çətinliklər də olar”, - demişlər. Adı çəkilən rayonlarımızın kənd təsərrüfatı sahəsində fəaliyyət göstərən 50 fermer təsərrüfatı rəhbərləri və 1275 nəfər kənd təsərrüfatının qoyunçuluq sahəsi ilə məşğul olan əməkdaşları son günlərdə ölkə prezidentinə müraciət məktubu imzalamış və Azərbaycan Prezidentindən kömək istəmişlər.

Qoyunçuluq təsərrüfatları rəhbərləri onlara qarşı ədalətsiz davranıldığından xəbər verərək Qax Rayon İcra Hakimiyyətinin onların təsərrüfatlarının inkişafına biganə qaldığından bəhs ediblər və Azerbaycanrealligi.com saytına müsahibə veriblər. Müsahiblərimiz Prezident İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nın təsdiq edilməsi haqqında fərmanından ruhlanaraq Qax rayonunda qoyunçuluqla məşğul olmağa başlamışlar və öz fəaliyyət sahələrində əldə etdikləri hər bir nailiyyəti Vətənin - Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatına töhfə vermək arzusundan irəli gəldiyini vurğulamışlar.

Hal-hazırda, Qax Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının fermer təsərrüfatlarıyla bağlanılmış müqaviləni birtərəfli şəkildə pozaraq qışlaq torpaqlarını fermerlərdən aldığını və naməlum bir şirkətə verməsini bildirən fermerlər heyvanların qışlaqdan məhrum edilməsinə etiraz edirlər. Müsahiblərimizdən biri bildirir: “Mən, Zaqatala rayonu Suvagil kənd sakini Qazıyev Kərim Osman oğlu 1999-cu ildən qoyunçuluq fermer təsərrüfatı ilə məşğulam. Və bu günkü gün mənim öhdəmdə qoyunçuluq təsərrüfatında heyvandarlıq məhsulunun istehsalından ötrü hər cür bazam var. Təsərrüfatımda təkcə mənim deyil, mənimlə birğə bir neçə digər şəxsin də mal-qarası var. 99-cu ildən bəri biz canla-başla təsərrüfatı idarə etmişik və dövlətimiz üçün, xalqımız üçün məhsul istehsalı ilə məşğul olmuşuq. 2018-ci ildə Qax Rayon İcra Hakimiyyəti bizimlə bağlanmış müqaviləni birtərəfli qaydada pozaraq bizim öhdəmizdə olan torpaqları hansısa bir firmaya verib. Bu gün bizim öhdəmizdə 1500-ə qədər qoyun-keçi var, o cümlədən də, bu ərazidə olan 50 qoyunçuluq təsərrüfatı ortalıqda qalıb. Onların qış otlaq sahələrinə gedəcək yerləri yoxdur. Bu gün biz İcra başçısının qəbulunda olduq. İcra başçısı bizə bəyan etdi ki, torpaqlar firmaya, hansısa bir şirkətə verilib və o torpaqlar birtərəfli qaydada sizdən alınıb. İndi biz bilmirik ki, qışda heyvanı hara aparacağıq, nə edəcəyik, heç bəlli deyil. Səsimizə səs verən yoxdur, bizə köməlik eləyən yoxdur. Bizim 745 hektar qış otlaq sahəmiz var idi. Torpaqların hamısı örüş üçün yararlı deyildir, ondan 300 hektarı yararlıdır və həmin düzən hissə bu gün həmin naməlum şirkət tərəfindən alınıb və qalan dağlıq, kol-kos hissədir ki, orada biz heyvan saxlaya bilmərik. Həmin ərazi elə bir yerdir ki, orada bölük halında 10-20 baş heyvan saxlamaq olar. Biz qışlaq ərazisinə iri buynuzlu heyvan aparmırıq, çünki buna dövlət tərəfindən qadağa qoyulub. Yəni normativlərə uyğun deyil. Amma bugünkü gün bizim müraciət etmədiyimiz yer qalmayıb. Buna görə də, birinci növbədə, ölkə prezidentinə, hörmətli prazidentimiz İlham Əliyev cənablarına məktubla müraciət etmişik. 1275 nəfərin imzası ilə cənab prezidentin ünvanına məktub gedib. Çünki bizim son ümid yerimiz odur. Cənab prezdent tərəfindən, onun dəftərxanası tərəfindən məktubun alınması barədə bizə rəsmi qaydada məlumat gəlib, lakin hələ ki, heç bir tədbir görülməyib, rəsmi qaydada bizə heç bir cavab verilməyib.”

Digər müsahibimiz bildirdi ki, 1988-ci ildən fermer təsərrüfatı ilə məşğuldur, çətinliklərə sinə gərib gərgin əməyi sayəsində hal-hazırda, 1500 baş heyvanı vardır. O, qışlaqlarla bağlı yaranmış ziddiyyətli situasiyaya açıqlama verdi: “Mənim Aznavur qışlağında fermam var, Aznavur qışlağında torpağım da var. Qax Rayon İcra Hakimiyyətindən sərəncamla alınan mənə uzunmüddətli verilən torpaqdır. Qax Rayon İcra Hakimiyyətinin sərəncamı ilə bir neçə şirkətə qışlaq torpaqlarını veriblər. Məsələni belə anlaşıblar ki, qışlağın o torpaqlarında banan əkiləcək və bizim torpaqları bizim əlimizdən alıb şumlayırlar. Axı dünyada bu qadağandır, qışlaq şumlana bilməz, qışlağa qaramal girə bilməz, iribuynuzlu mal girə bilməz. Biz yun satırıq əhaliyə, ət satırıq, biz qoyunçuluğu yüksəldirik. Ərzaq proqramının öndə gedən təsərrüfatlarındandır qoyunçuluq təsərrüfatı. 30 ildir ki, “Mağara” şəxsi fermer təsərrüfatının rəhbəriyəm. Mənim əlimdən niyə torpaq alınıb hansısa şirkətə verilməlidir? O, sabah Allah bilir, banan əkəcək, fındıq əkəcək, nə əkəcək. Bu adam Azərbaycanda xalqa ilk növbədə lazım olan ət məhsulunu məhv edib yerinə banan əkdirir. Hansı dövlət məmurunun ağlındadır bu? Mən inanmıram ki, mənim prezidentim Qax Rayon İcra Hakimiyyətinə belə göstəriş versin və yaxud da hansısa bir dövlət rəhbərinə versin.”


Qax rayonunda qoyunçuluğun inkişafında başlıca yeri tutan qışlaq düzənlərin şumlanması nəinki qoyunçuluğa ağır zərbədir, eyni zamanda, dövlətin ekoloji problemlərinin artması baxımından zərərli fəaliyyətdir. Adı çəkilən rayon ərazisindəki qışlaqların əkilməsi Azərbaycanın flora və faunasında əsaslı dəyişikliklər yaradacaq. Belə ki, qışlaq əraziləri ceyranların məskunlaşması səbəbindən qoruq kimi fəaliyyət göstərirlər. Burada kənd təsərrüfatının heyvandarlıq sahəsinə bir sıra məhdudiyyətlər qoyularaq ceyranların mühafizəsi, ərazidə mövcud spesifik hesab edilən bitkilərin qorunması və torpaqda yayılmasına mane olmayan ekoloji mühitin təmin edilməsi üçün dövlət tərəfindən tənzimlənən işlərin görülməsi hər zaman diqqət önündə olmuşdur. Qışlaq torpaqlarında aparılan işlərə etiraz edən fermerlərdən biri də Lütfəli Məhərrəm oğludur. O, qeyd etdi ki: “Bakıda yaşamağıma baxmayaraq işimi və sənətimi kənd təsərrüfatına dəyişib uzun müddətdir ki, fermerlik fəaliyyətilə məşğulam. Ölkə prezidentinin dəstəklədiyi qoyunçuluqla məşğul olmağa başladım. Cins qoçlar bəsləyib yetişdirdiyimdən bu ərazidə hamı cins qoçları məndən alır. Ancaq axır vaxtlar bizə çatan məlumatlara görə, Hacı Nuru qışlağını guya satıblar, kimə satıblar, neçəyə satıblar bizim işimiz deyil. Ancaq ki, bizim qışlaqlar əldən gedir. Bu gün 30 nəfər fermer təsərrüfat rəhbəri ilə İcra başçısının yanına getdik, o, bizə qane edici söz demir. Biz ondan narazı qaldıq. Axırda soruşduq: “Ay İcra başçısı, bu qışlaqlar əkiləcəkmi?” Dedi: “Əkiləcək. Siz o dağlarda indiyəcən nə kef etmisinizsə, bəsinizdir, qoyunu düzə buraxıb çomağa söykənib kef edirdiniz.” Əgər kefdirsə, hamı məşğul olardı. Ən çətin sahədir. Bu çox şərəfli, çox mürəkkəb, məsuliyyətli bir işdir. İndi İcra başçısı elə dedikdən sonra biz artıq onun yanına getməyəcəyik, imzayla müraciət etmişik dövlət başçısına ki, bizim işimizə baxsın. Nazirlər Kabinetinə, Ekologiya Nazirliyinə, Daşınmaz Əmlaka teleqram vurmuşuq, məktub yazmışıq, heç bir nəticə yoxdur. Yenə ümidimiz prezidentimizədir. Biz istəyirik, onunla görüşək dərdimizi bildirək. Torpağın statusu dəyişməyib, təyinatı dəyişməyib. Burada elə bitkilər var ki, o, bir dəfə əkilsə, özü də dərin əkirlər 30-40 sm, bəlkə də oradan o bitkilər bir daha çıxmayacaq, flora, fauna təmiz ləğv olunacaq. Əvvəl bizə deyirdilər ki, oraya inək olmaz, biz də aparmırdıq, atı bağlayın, biz də at aparmırdıq, ancaq indi 30-40 sm dərinlikdə əkilərsə, necə olacaq? Biz təbiəti gələcək nəsillərə qoruyası deyilikmi? Gələcək nəsillər də təmiz havada yaşayası deyilmi? Ceyran görəsi deyilmi? Qoruqdu bura. Biz prezidentimizdən kömək istəyirik.”

Qax Rayon İcra Hakimiyyəti ilə aralarında anlaşılmazlığa qarşı fikir bildirən digər fermer Oruc Nəzir oğlu Mirzəyev qışlağın bugünkü vəziyyətindən danışdı və bildirdi ki, şumlanma ilə onların təsərrüfatına böyük zərbə vurulur. Bu işi görən şirkətin adı isə Qax Rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən açıqlanmır. O qeyd etdi ki: “İndiyə qədər 120 mindən artıq məbləğdə kredit götürmüşəm və çox çətinliklə bu kreditləri ödəyib fermer təsərrüfatını bu səviyyəyə çatdırmışam. Hazırda, rentabellə işləyən təsəffüfatdır. Qoyun dağdan enibdir aşağı, indi qışlağa aparmaq istəyirəm, baxıram ki, qışlağı şum eləyiblər. Özü də elə şumlayıblar ki, şumlanmamış yalnız dağ hissəsi və şoranlıq qalıb. İcra başçısı deyir ki, biz sizə şərait yaratmışıq, gedin, əkin sahəsindən yuxarıda qalan dağda qalan hissədə qoyun saxlayın. Orada isə, ümumiyyətlə, qoyun saxlamaq mümkün deyil. Çünki ora kol-kosluq, dağlıqdır, ot yoxdur. O yer ceyranlar üçün saxlanan qoruq yeridir. Biz orada xəsillik əkəndə 3%-ə qədər imkan verilmişdi, biz isə 1%-2% yarım əkirdik. Amma necə oldusa, indi o ceyranlar da yaddan çıxdı, qoruq ərazisi olması da yaddan çıxdı. Deyilən təsərrüfatın yaradılması ilə 70 min xırda buynuzlu heyvan dövriyyədən çıxacaq. İcra başçısı deyir ki, bu sahə verilibdir hansısa şirkətə. Bu şirkətin nə adı bilinir, nə sahibi bilinir, torpağın təyinatı da dəyişilməyib. 3 sot torpaq sahəsi götürməkdən ötrü 8 ildir Yeni Suvagil kəndində torpağın təyinatını İcra başçısı səviyyəsində dəyişə bilmirlər. Bəs necə oldu ki, 1 ayın içində təyinat dəyişdirilir?”

Qax-Zaqatala kəndlərinin qoyunçuluq üzrə ixtisaslaşmış fermer təsərrüfat rəhbərləri qışlaq ərazidə qanunsuz həyata keçirilmiş şumlama işlərini bu cür açıqladılar. Fermerlər bu işlərin Qax Rayon İcra Hakimiyyəti ilə razılaşdırıldığını bildirərək bu ağlasığmaz özbaşınalığa etiraz edir, ölkə başçısının onların müraciətinə münasibət bildirməsini səbrsizliklə gözləyirlər. Belə ki, qışlağa gedəcək 10 minlərlə heyvan Azərbaycanda həyata keçirilən “Azərbaycan regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın böyük nailiyyəti ola bilərdi. Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev bu ilin yanvarın 29-da “Azərbaycan regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasına həsr olunan konfransda heyvandarlıqla bağlı dövlət proqramına ehtiyac olduğunu vurğulamışdı: “Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi bizim üçün prioritet məsələdir. Keçən il bir neçə fərman imzalanmışdır. Bu fərmanların praktik nəticələri artıq görünməkdədir. Əlavə vəsait ayrılmışdır. Bizim üçün kənd təsərrüfatı o sahədir ki, qeyri-neft ixracımızı, ərzaq təhlükəsizliyini, insanları işlə təmin edəcək. Ona görə, keçən il “Kənd təsərrüfatı ili” olmuşdur. Ancaq hesab edin ki, bu il də “Kənd təsərrüfatı ili”dir. Hər il “Kənd təsərrüfatı ili” olmalıdır.”

Qoyunçuluğun inkişafı və onun möhkəm yem bazası ilə təmin olunması, təbii yem sahələrinin məhsuldarlığının artırılmasına yönəldilən tədbirlərin həyata keçirilməsi, otlaqlardan səmərəli istifadə edilməsi və qorunması məsələsi isə göründüyü kimi hələ də problem olaraq qalır. Azerbaycanrealligi.com saytının izləyiciləri Qax-Zaqatala fermerlərinin düşdüyü çətin vəziyyətlə aşağıdakı videoda əyani olaraq tanış ola bilərlər.

Reportaj "Azerbaycanrealligi.com" sayıtına aiddir.